Ceredigion County Council website

Mae synwyryddion a multisondes monitro Amledd Uchel wedi eu gosod mewn mannau strategol ar hyd afon Teifi a'r is-afonydd iddi, gan weithio fel “llygaid” a “chlustiau” technolegol sy’n casglu data bedair gwaith y dydd i olrhain llygredd a nodi ei ffynonellau. Ategir y technolegau hyn gan waith amhrisiadwy Gwyddonwyr o’r Gymuned sy'n cyfrannu data drwy declynnau monitro â llaw.

Nod yr holl ymdrechion hyn yw mynd i'r afael â’r bylchau mewn tystiolaeth, deall patrymau llygredd, a llywio strategaethau i liniaru gan osod sylfaen ar gyfer gwelliannau hirdymor ar draws y rhanbarth.

Dyma lwyddiannau’r Prosiect:

• Monitro’n gynhwysfawr dros ardal eang:  Mae Cam Un yn canolbwyntio ar y brif afon tra bod Cam Dau yn ymestyn i dros 20 o is-afonydd gan fynd i'r afael â’r bylchau tystiolaeth yn yr ardaloedd hyn sydd heb eu monitro gymaint.
• Atebion ar sail Data: Mae synwyryddion Amledd Uchel wedi casglu cannoedd o ddarlleniadau ers Mawrth 2024 gan gynnig mewnwelediad i weld o ble y daw llygredd.
• Cynlluniau Rheoli Maethynnau: Maent yn bwydo i mewn i gynlluniau gweithredu ar gyfer afonydd Teifi, Tywi a Chleddau, wedi’u llunio gan y Bwrdd Rheoli Maethynnau, a’r bwriad yw y byddant yn cael eu cymeradwyo yng ngwanwyn 2025. Mae'r cynlluniau hyn yn nodi camau y gellir eu gweithredu i leihau llygredd a gwella ansawdd dŵr.
• Methodolegau y gellir eu ehangu: Bydd y protocolau monitro a ddatblygwyd drwy'r prosiect hwn yn fodel ar gyfer dalgylchoedd eraill yn Sir Benfro a Sir Gaerfyrddin, gan wella’r ymdrechion parhaus i frwydro yn erbyn llygredd yn yr ardaloedd hyn.
• Technoleg Arloesol a Chydweithredu: Drwy gyfuno offer monitro blaengar gydag ymdrechion Gwyddonwyr o’r Gymuned, a chydweithio â phartneriaid megis Cyfoeth Naturiol Cymru, mae'r prosiect hwn yn meithrin dull cydlynus - a yrrir gan y gymuned - o reoli’r amgylchedd.

Mae’r Bwrdd Rheoli Maethynnau yn tynnu ynghyd awdurdodau lleol, asiantaethau amgylcheddol a grwpiau cymunedol er mwyn mynd i’r afael â heriau maethynnau yn afonydd Teifi, Tywi a Chleddau. Bwriedir i’w hymdrechion ar y cyd adfer Ardaloedd Cadwraeth Arbennig a chefnogi datblygu cynaliadwy.

Yn ôl y Cynghorydd Clive Davies, Aelod o Gabinet Cyngor Sir Ceredigion dros yr Economi ac Adfywio a Chadeirydd Bwrdd Rheoli Maethynnau Teifi, “Mae'r cyfuniad hwn o gyfathrebu lloeren ac ymgysylltu â dinasyddion yn newid y darlun yn llwyr gan baratoi'r ffordd ar gyfer rheoli’r amgylchedd mewn ffordd glyfrach. Drwy harneisio technolegau blaengar a meithrin cydweithredu, rydym yn cymryd camau pwysig tuag at sicrhau afonydd ac ecosystemau iachach yng Ngheredigion.”

Ychwanegodd Gail Pearce-Taylor, Rheolwr Rhaglen Bwrdd Rheoli Maethynnau GPT, dalgylchoedd Ardaloedd Cadwraeth Arbennig afonydd Teifi, Tywi a Chleddau: “Drwy fonitro ansawdd y dŵr a mynd i’r afael â llygredd yn afon Teifi bydd y prosiect hwn yn dod â budd i’r gymuned, busnesau a thrigolion drwy helpu i greu afonydd ac ecosystemau iachach. Drwy atal rhagor o ddifrod i’r amgylchedd yn y dyfodol byddwn yn hybu amgylchedd cynaliadwy i bawb.”

Caiff prosiect Monitro Maethynnau Teifi ei ariannu gan Gronfa Ffyniant Gyffredin y DU a’i weinyddu gan dîm Cynnal y Cardi yng Nghyngor Sir Ceredigion, a’i gyflenwi mewn cydweithrediad â’r Bwrdd Rheoli Maethynnau a’i randdeiliaid. 

Gwyliwch fideo byr lle mae'r Cynghorydd Clive Davies yn siarad am y synwyryddion sy'n cael eu defnyddio ar afon Teifi fel rhan o brosiect Monitro Maethynnau Teifi: https://youtu.be/mQ_NPZIEuVE 

Ewch i’r dudalen Maethynnau lle gallwch ddefnyddio cyfrifiannell maethynnau i gael syniad o faint o ffosffadau a gynhyrchir gan ddatblygiad arfaethedig yng Ngheredigion: https://www.ceredigion.gov.uk/media/bikj1cv1/nutrient-budget-calculator-west-wales_2-3-5.xlsx